«معامله قرن» درصدد حل مسأله فلسطین با پایمال کردن حقوق آنهاست

خبرگزاری مهر، گروه بین الملل -جواد حیران نیا: دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا و بنیامین نتانیاهو نخست وزیر اسرائیل از «معامله قرن» رونمایی کردند.

طرحی که ترامپ معتقد است بهترین، عملیاتی ترین و عینی‌ترین طرح برای صلح فلسطین و اسرائیل است؛ چرا که طرح‌های قبلی خیالی بوده‌اند. او مدعی بود که این طرح منافع اسرائیل و فلسطین را همزمان تأمین خواهد کرد.

اما عدم مشارکت «محمود عباس» رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین در مراسم رونمایی از طرح و موضع گیری های او در خصوص عدم پذیرش معامله قرن از یک سو و رضایت تمام و کمال نتانیاهو از طرح ترامپ و کف زدن‌های مرتب و خوشحالی زائد الوصف او از سوی دیگر نشان از عدم رعایت عدالتی است که ترامپ مدعی رعایت آن در این طرح بود.

خبرنگار مهر در گفتگو با پروفسور «شیرین هانتر» استاد دانشگاه جورج تاون آمریکا و عضو شورای روابط خارجی این کشور به بررسی ابعاد مختلف این طرح پرداخته که در ادامه می‌آید.

*ترامپ و نتانیاهو در حالی معامله قرن را رونمایی کردند که ترامپ در حال استیضاح در سنا است و نتانیاهو هم به عنوان اولین نخست وزیر اسرائیل ۳ کیفرخواست در خصوص اتهامات علیه وی دریافت کرده است. با توجه به این موضوع زمانبندی این رونمایی ارتباطی با این مسائل داشت؟

اعلام طرح به اصطلاح قرن در این مقطع بیشتر برای کمک به نتانیاهو بود تا ترامپ. اما این طور به نظر می‌رسد که تأثیر چندانی نداشته است زیرا که او از اتهامات تبرئه نشد و باید به احتمال قوی محاکمه و چه بسا مانند «ایهود اولمرت» محکوم هم بشود و به زندان برود.

*معامله قرن بدون مشورت طرف فلسطینی طراحی شده است و مورد پذیرش طرف فلسطینی حتی تشکیلات خودگردان نیز قرار نگرفت و از سوی آن رد شد. با توجه به این موضوع این طرح تا چه اندازه می‌تواند عملیاتی شود؟

این طرح به لحاظ مختلف عملی نخواهد شد. دلیل اول مخالفت فلسطین است. حتی «محمود عباس» هم با این طرح مخالفت کرده است. چه بسا این طرح باعث ایجاد یگانگی بین گروههای فلسطینی شود.

از طرف دیگر اراضی متعلق به فلسطین به هم پیوسته نیستند و در بین آنها شهرک‌های اسرائیلی قرار دارد. این وضع چه بسا باعث تشدید مناقشات بین اسرائیلی‌ها و فلسطینی‌ها شود.

در عمل فلسطینی‌ها هیچ گونه حاکمیتی روی اراضی متعلق به آنها ندارند. در واقع دولت به اصطلاح فلسطینی که این طرح به وجود می‌آورد نوعی «بانتوستان»* Bantustan نظیر آنچه در آفریقای جنوبی در عصر آپارتاید بود، است. حتی بسیاری از اسرائیلی‌های معتدل به قابلیت اجرایی بودن این طرح اعتقادی ندارند.

*با توجه به موضع گیری های قبلی کشورهای عربی از جمله عربستان، امارات، بحرین، عمان و مصر در خصوص معامله قرن به نظر می‌رسد ترامپ از آنها به عنوان فشاری علیه «محمود عباس» رئیس تشکیلات خودگردان برای پذیرش معامله قرن بهره خواهد برد. از سوی دیگر ترامپ کمک ۵۰ میلیارد دلاری به کشور فلسطینی را هم مشروط به عملکرد رهبران آنها کرده است. به نظر شما مواضع کشورهای عربی درباره این طرح چه خواهد بود؟

بعضی کشورهای عربی نظیر الجزایر و تونس مخالفت لفظی خواهند داشت. اما بقیه کشورهای عربی مانند عربستان سعودی، کشورهای خلیج فارس، مصر و اردن یا حمایت یا سکوت خواهند کرد.

این کشورها عدم حمایت خود از حقوق فلسطینی‌ها را این طور توجیه خواهند کرد که خطرات بدتری از جمله چالش ایران و حتی ترکیه امروزه متوجه منافع اعراب است.

*ترامپ در رونمایی از معامله قرن اعلام کرد طرح او مبتنی بر تشکیل دو کشور فلسطین و اسرائیل است. به طور مشخص اعلام کرد قدس پایتخت یکپارچه و تقسیم ناپذیر اسرائیل خواهد بود. اما بلافاصله گفت پایتخت فلسطین نیز قدس شرقی است و سفارتخانه در آن تأسیس می‌کند. این ابهام را چگونه می‌شود توضیح داد؟

آنچه ترامپ قدس شرقی می نامد در واقع یک محل کوچک در قدس شرقی است. به طور کلی این طرح می‌خواهد مسأله فلسطین را بدون در نظر گرفتن حقوق فلسطینی‌ها به سامان برساند.

اما بیشتر احتمال دارد که این طرح به جدال‌های جدیدی بین فلسطینی‌ها و اسرائیلی‌ها منجر شود زیرا که بین این دو جمعیت هیچ مرز روشن و ثابت وجود ندارد.

این طرح در واقع کرانه باختری را به اسرائیل می‌دهد بدون آنکه اسرائیل با ادغام آن در قبال جامعه بین المللی هزینه بدهد.

*به نظر می‌رسد در معامله قرن نقش اردن کم رنگ شده و این کشور در تحولات آتی فلسطین نقشی نخواهد داشت ضمن اینکه بخشی از دره رود اردن نیز در حاکمیت اسرائیل قرار خواهد گرفت و نقش نظارتی اردن بر اماکن مقدس قدس احتمالاً پایان خواهد یافت. چرا اردن از معادلات فلسطین از سوی امریکا حذف شده است؟

نقش اردن در مسأله فلسطین بعد از جنگ ۱۹۶۷ که منجر به از دست دادن کرانه باختری شد کم رنگ گردید. قرارداد صلح مصر و اسرائیل هم اهمیت اردن را کم کرد. از همه مهمتر اردن چنان به غرب و کشورهای خلیج فارس وابسته است که نمی‌تواند نقش مستقل ایفا کند. نگرانی اصلی اردن حفظ موجودیت خود خواهد بود.

*معامله قرن به معنای پایان راهکار دو دولتی سازمان ملل و طرح صلح عربستان موسوم به طرح ملک عبدالله است و در عمل پایتختی قدس شرقی و مرزهای ۱۹۶۷ را نادیده می‌گیرد. چرا کشورهای عربی به چنین طرحی رضایت دادند؟

با این طرح موضوع برقراری دولت مستقل فلسطین دیگر مطرح نیست. این طور به نظر می‌آید که اسرائیل دیگر به هیچ وجه حاضر به قبول یک دوست مستقل و دارای حاکمیت فلسطین نیست.

این هم چیز تازه ای نیست. یکی از دلایل کشته شدن «اسحاق رابین» به خاطر موافقت او با موافقتنامه اسلو بود. بعد از او در واقع حکومت‌های بعدی اصول آن‌را زیر پا گذاشتند.

...........

* «بانتوستان» منطقه‌ای بود که طبق سیاست آپارتاید برای ساکنان سیاه‌پوست آفریقای جنوبی و آفریقای جنوب غربی در نظر گرفته شده بود.